YARIM ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Devlet tarafından desteklenen birçok çalışma ödeneği ve teşvik bulunmaktadır. Aslında daha önceden de kullanılan ancak yaşadığımız pandemi sürecinin çalışma hayatına olumsuz etkileri azaltmak ve sokağa çıkma mecburiyetini ortadan kaldırmak adına çoğumuzun gündemine giren Kısa Çalışma Ödeneği kavramı ile zaten tanışmıştık. Ancak genele hitap etmediği için kısa çalışma ödeneği kadar aşina olmadığımız analık hali veya evlat edinme durumunda başvurulan bir ödenek olarak Yarım Çalışma Ödeneği karşımıza çıkan bir diğer unsurdur. Türkiye İş Kurumu’na göre, bu kapsamda 1 Ocak 2021-1 Nisan 2022 dönemini içeren 15 ayda, 5 bin 238 kişi yarım çalışma ödeneği almaya hak kazandı. Uygulamaya dahil olan kişilere 24,4 milyon lira ödeme yapıldı. Programın hayata geçirildiği 2016 yılından 1 Nisan 2022'ye kadar ise toplam 36 bin 308 kişiye, 106 milyon 957 bin 919 lira ödendi.

Yarım Çalışma Tanımı:

İş Kanunu kapsamında kullanılan doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren, çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere belirli koşullar altında 60 ila 360 gün arasında haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izindir.

Yarım Çalışma Süresi:

Buna göre; doğum yapan kadın işçilerin ;

Birinci doğumda 60 gün,
İkinci doğumda 120 gün,
Sonraki doğumlarda ise 180 gün,

Süreyle yarım çalışma hakları bulunmaktadır. Ayrıca çoğul doğum hallerinde bu sürelere otuzar gün eklenmektedir. Örneğin; ikinci doğumunda ikiz çocukları olan bir kadın işçi 120+30=150 gün yarım çalışma iznine hak kazanacaktır. Çocuğu engelli doğan kadınlar için bu hak daha geniş bir şekilde düzenlenmiştir. Çocuğun engelli doğması halinde yarım çalışma hakkı süresi 360 gün olarak uygulanacaktır.

Söz konusu uygulamada;

Yarım çalışma hakkı işçinin isteğine bağlı olması,
Yarım çalışma hakkının kullanıldığı süreler içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaması,
Yarım çalışma hakkının çocuğun hayatta olması kaydıyla kullanılabilmesi,
·Yarım çalışma hakkından üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilerin de yararlanabilmesi, hususları da önem arz etmektedir.

Yarım Çalışma Ödeneği Tanımı:

Analık hali izninin bitiminden itibaren haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmiş olan kişilerin aranan şartları sağlamaları halinde çalışmadıkları süre için verilen ödenektir.

Yarım Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Koşulları:

İşçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,
Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması,
Hak sahipliğine konu olan çocuğun hayatta olması,
Analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 güniçerisinde en yakın İŞKUR birimine doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesiyle başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Yarım Çalışma Ödeneği Süresi:
Yarım çalışma ödeneği;
Birinci doğumda en fazla 30 gün,
İkinci doğumda en fazla 60 gün,
Sonraki doğumlarda en fazla 90 gün,

Çocuğun engelli doğması hâlinde en fazla 180 gün, olarak ödenmektedir. Çoğul doğumlarda ilave edilen 30 gün için 15 gün yarım çalışma ödeneği ödenmektedir.

Doğum nedeniyle yarım çalışma ödeneğinde ödenek süresi 4857 sayılı Kanunun 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar olup 63’üncü maddede haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir. Yarım çalışma ödeneğinde bu süre 22,5 saat olarak esas alınacaktır. Bu durumda; 30 gün (4 hafta) süre ile yarım çalışma ödeneğine hak kazanan sigortalı için ödenek süresi 22,5 x 4 = 90 saat olacak, 1 gün 7,5 saat olarak dikkate alındığında 90 / 7,5 = 12 gün hesaplanacaktır. Diğer taraftan, 4857 sayılı Kanunun 46’ncı maddesi gereğince işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile 7 günlük zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilmekte, olup çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenmektedir. Yarım çalışma ödeneği ile sigortalıların ay içinde yarım olarak çalıştıkları sürelerin 30 güne ya da işe giriş çıkış tarihleri bulunuyorsa bu sürenin tamamlanmasına imkân sağlandığından yarım çalışma ödeneğinin hesaplanmasında 30 gün üzerinden yapılan tamamlamada 12 gün işveren, 12 gün İŞKUR sigortalı adına yapılacak, kalan 6 günlük hafta sonu tatil süresinin 3 günü işverence, 3 günü de İŞKUR’ca tamamlanarak işveren ve İŞKUR 15’er gün süre ile sigortalı adına hizmet bildirim yapacaktır.

Yarım Çalışma Ödeneğine Başvuru:
Analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde en yakın İŞKUR birimine doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekmektedir. Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılmaktadır.

Yarım Çalışma Ödeneği Miktarı:

Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, kişinin çalıştığı işte aldığı ücret ne olursa olsun, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır. Yarım çalışma ödeneği, damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmamaktadır.

Yarım çalışma süresi işverence SGK’ya nasıl bildirilecek?

Analık izni sona eren sigortalıların işe başladıkları tarihten itibaren işverene yarım çalışma nedeniyle ücretsiz izin talebinde bulunması gerekmekte olup, bu talebi kabul eden işveren aylık prim ve hizmet belgesi ile yaptığı hizmet bildiriminde eksik gün nedenini “23- Yarım çalışma” ya da “24- Yarım çalışma ve diğer neden” seçeneğinden biri ile Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) bildirim yapacaktır. 5510 sayılı Kanunun geçici 13 maddesine göre iş kaybı tazminatı alan sigortalılarda olduğu gibi İŞKUR prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte işyeri ve işveren sayılmayacak, yarım çalışma ödeneği alan sigortalılar için işe giriş ve çıkış bildirimi yapılmayacaktır.

Yarım Çalışma Ödeneğinin Kesildiği Haller:

Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumun devamı süresince, çocuğun hayatını kaybetmesi ve/veya evlatlık halinin ortadan kalkması durumunda; haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilen kişinin bu süre zarfında başka bir işte çalışması halinde ve ilgilinin çalıştığı işyerinden ayrılması durumunda yarım çalışma ödeneği kesilir.

SAYGILARIMLA…

SMMM SAFA SELİM KURT

YARARLANILAN KAYNAKLAR: